Het verschil tussen grafstenen, grafzerken, grafmonumenten, gedenkstenen en meer
In Nederland zijn er veel termen die worden gebruikt om het gedenken van een dierbare te beschrijven; grafstenen, grafzerken, grafmonumenten, gedenkstenen, gedenkmonumenten en gedenktekens. Hoewel deze termen soms door elkaar worden gebruikt, zijn er subtiele verschillen. Deze blog zet ze op een rijtje, zodat je een beter idee krijgt van wat elk begrip precies inhoudt en wat het kan betekenen in de context van een begraafplaats of een gedenkplek.
1. Grafstenen
Grafstenen zijn waarschijnlijk de meest bekende vorm van markering op een begraafplaats. Traditioneel worden grafstenen van natuursteen, zoals graniet of marmer gemaakt. Op een grafsteen staat de naam, geboortedatum en overlijdensdatum van de overledene. Grafstenen worden vaak rechtopstaand geplaatst, zodat ze duidelijk zichtbaar zijn en eenvoudig te lezen zijn voor bezoekers. Ze kunnen verschillende vormen hebben, zoals een rechthoek, boogvorm of kruis.
Wat een grafsteen onderscheidt, is zijn functionaliteit en eenvoud. Hoewel sommige grafstenen versierd kunnen zijn met symbolen of persoonlijke inscripties, blijft het vaak een relatief eenvoudige manier om het graf te markeren. Grafstenen worden ook vaak geassocieerd met traditionele begraafplaatsen en religieuze tradities.
Wat is het verschil tussen liggende en staande grafstenen?
Een staande gedenksteen is een grafmonument dat alleen bestaat uit een rechtopstaand gedeelte, ook wel het ‘kopstuk’ genoemd. Het kopstuk wordt geplaatst op een betonnen fundering, zodat de rest van het grafoppervlak open blijft voor beplanting of gras. De fundering van het kopstuk ligt onder het maaiveld en is onzichtbaar, aangelegd op kunststof funderingspalen. Zo blijft alleen het monument, het kopstuk, zichtbaar boven het maaiveld, zoals te zien is op de foto hiernaast.
Een liggende gedenksteen is een grafmonument met een liggend gedeelte, de zogenaamde dekplaat met of zonder omranding en meestal geplaatst met staande gedenksteen, het zogenaamde kopstuk. Een liggende gedenksteen kan op drie manieren worden uitgevoerd, namelijk volledig bedekkend, gedeeltelijk bedekkend of met een volledig open ruimte binnen een stenen omranding. Het geheel wordt altijd op een volledige betonplaat gefundeerd, tenzij er ruimte moet zijn voor het aanbrengen van eigen beplanting.
De fundatievloer is onder dat gedeelte open. In de meeste gevallen wordt er een staande gedenksteen op het hoofdeinde van het grafwerk geplaatst. Alle betonnen funderingsplaten worden onder het maaiveld, dus onzichtbaar, geplaatst op kunststoffen funderingspalen. Alleen het uiteindelijke monument bevindt zich zichtbaar boven het maaiveld.
Op sommige begraafplaatsen gelden regels over het type grafsteen dat is toegestaan, zoals alleen liggende stenen in bepaalde gedeelten of specifieke afmetingen voor staande stenen. Dit kan invloed hebben op de keuze tussen liggende en staande grafstenen.
2. Grafzerken
Een grafzerk is een platliggende steen die het graf geheel of gedeeltelijk bedekt. Waar grafstenen meestal rechtop staan, liggen grafzerken horizontaal op de grond. Grafzerken zijn meestal rechthoekig en worden vaak gebruikt op oudere of historische begraafplaatsen, hoewel ze tegenwoordig ook populair zijn vanwege hun robuuste en stijlvolle uitstraling.
De keuze voor een grafzerk kan verschillende redenen hebben. Enerzijds geeft een grafzerk het graf een uniforme en rustige uitstraling, anderzijds biedt het mogelijkheden voor grotere inscripties of afbeeldingen omdat de zerk in z’n geheel gebruikt kan worden. Grafzerken worden vaak gekozen in situaties waarbij men een blijvende, maar sobere en ingetogen gedenkplek wil creëren.
3. Grafmonumenten
Een grafmonument is een algemene term die zowel grafstenen als grafzerken omvat. Het kan elk soort gedenkvorm zijn die op een graf wordt geplaatst en hoeft niet vast te zitten aan één bepaalde vorm of materiaal. Grafmonumenten worden van natuursteen, hout, metaal (brons, RVS en cortenstaal) en glas gemaakt. Ze zijn vaak ontworpen om de unieke persoonlijkheid van de overledene weer te geven.
Grafmonumenten kunnen allerlei vormen en maten aannemen, van eenvoudige stenen tot gedetailleerde sculpturen. Ook zijn grafmonumenten vaak groter en complexer dan standaard grafstenen of grafzerken, wat betekent dat er veel ruimte is voor persoonlijke symbolen en teksten. In plaats van simpelweg het graf te markeren, hebben grafmonumenten als doel om een diepere verbinding te creëren tussen de overledene en de bezoekers van het graf.
4. Gedenkstenen
Gedenkstenen zijn stenen die worden geplaatst ter herinnering aan iemand of een gebeurtenis, maar niet altijd op een daadwerkelijke begraafplaats. Een gedenksteen kan zich bijvoorbeeld bevinden op een plaats die belangrijk was in het leven van de overledene, zoals een park, een school, in de tuin of een andere plek die herinnert aan een belangrijk aspect van hun leven. Gedenkstenen kunnen ook dienen ter herinnering aan specifieke gebeurtenissen, zoals oorlogen, natuurrampen of andere gebeurtenissen met maatschappelijke betekenis.
Het kenmerk van een gedenksteen is dat het gaat om het symbolisch vastleggen van een herinnering, los van de feitelijke begraafplaats van de overledene. Gedenkstenen bevatten vaak de naam van de persoon of gebeurtenis en soms ook een korte beschrijving van het belang ervan. De focus ligt hierbij minder op het fysieke graf en meer op de herinnering die de steen vertegenwoordigt.
5. Gedenkmonumenten
Gedenkmonumenten gaan verder dan alleen een gedenksteen; ze zijn vaak grotere structuren die niet alleen dienen als markering, maar ook een bredere boodschap uitdragen. Denk hierbij aan oorlogsmonumenten, monumenten ter ere van bepaalde beroepen of groepen mensen, of monumenten die bepaalde historische gebeurtenissen markeren. In tegenstelling tot persoonlijke grafmonumenten, zijn gedenkmonumenten bedoeld voor publiek gebruik en erkenning. Ook dienen ze vaak als plaats voor collectieve herdenking en ceremonieën.
Gedenkmonumenten zijn veelal groot en opvallend. Ze bevinden zich vaak op centrale of openbare plaatsen. Ze zijn niet alleen bedoeld om te herdenken, maar ook om een gevoel van respect en waardering op te roepen. Deze monumenten kunnen abstracte kunstwerken zijn, maar ook traditionele beelden, zoals standbeelden van historische figuren.
6. Gedenktekens
Gedenktekens zijn vaak kleiner en persoonlijker dan gedenkmonumenten. Ze zijn bedoeld om een intiemere vorm van herdenking mogelijk te maken. Gedenktekens kunnen van alles zijn: een klein bordje met een naam in een park, een bankje met een herinneringsplaatje, een plaquette op een muur, of zelfs een klein object in een tuin. Waar gedenkmonumenten vaak te maken hebben met bredere maatschappelijke of historische gebeurtenissen, zijn gedenktekens meestal gericht op individuen en persoonlijke herinneringen.
Een gedenkteken kan eenvoudig zijn, zoals een plaquette met de naam van een persoon, of meer complex, zoals een kunstwerk dat symbolische betekenis heeft voor de overledene. Wat belangrijk is aan gedenktekens, is dat ze vaak worden gekozen om herinneringen levend te houden in de nabije omgeving van de overledene of hun familie.
Waarom de termen verwarrend kunnen zijn: in het kort
Omdat sommige termen vaak door elkaar worden gebruikt, kan het voor nabestaanden lastig zijn om te bepalen welk type monument het beste bij hun wensen past. Hieronder een overzicht van enkele verschillen en wanneer welke term het beste past:
- Grafsteen en grafzerk: deze termen worden vaak door elkaar gebruikt, maar een grafsteen staat meestal rechtop, terwijl een grafzerk plat ligt. Beide zijn bedoeld als markering van het graf op een begraafplaats.
- Grafmonument: een bredere term voor zowel grafstenen als grafzerken.
- Gedenksteen en gedenkteken: een gedenksteen verwijst vaak naar een herinnering buiten een begraafplaats, terwijl een gedenkteken kleiner is en persoonlijker, vaak bedoeld voor een specifieke persoon.
- Gedenkmonument: dit is een groter, openbaar monument bedoeld voor een grotere groep mensen of een belangrijke gebeurtenis.
Wat zijn de verschillende onderdelen van een grafsteen?
Een grafmonument bestaat uit meerdere onderdelen, die we hieronder verder uitleggen.
1. Letterplaat
De letterplaat is het deel van de grafsteen waarop de tekst staat, zoals de naam, geboortedatum en overlijdensdatum van de overledene. Deze plaat is meestal gemaakt van natuursteen, maar kan ook van glas of metaal zijn. Een letterplaat kan worden aangepast met verschillende stijlen en materialen om het persoonlijker te maken.
2. Lettersteen
De lettersteen is het gedeelte van natuursteen waarin de tekst of naam wordt aangebracht. Dit gebeurt meestal door middel van zandstralen, een techniek waarbij de tekst met grote precisie in het steen wordt gestraald. Daarna wordt de tekst vaak ingekleurd om deze beter leesbaar te maken en om aan te sluiten bij de stijl van het monument.
3. Voetstuk
Het voetstuk is de sokkel of basis waarop de lettersteen wordt geplaatst. Voor extra stevigheid wordt de lettersteen met behulp van een stalen pen op het voetstuk bevestigd. Dit zorgt ervoor dat de lettersteen stevig blijft staan en goed beschermd is tegen weersinvloeden.
4. Zijbanden
De zijbanden zijn de lange natuurstenen balken die zich aan de linker- en rechterkant van het grafmonument bevinden. Zij geven het monument een duidelijke vorm en structuur en zorgen voor een omlijning van het graf.
5. Voorband
De voorband is de balk aan de voorkant van het graf, die aansluit op de zijbanden. Samen met de zijbanden vormt de voorband een omlijsting die het grafmonument afbakent.
6. Omranding
De omranding bestaat uit het voetstuk, de zijbanden en de voorband. Deze omranding geeft het grafmonument zijn basisvorm en zorgt voor een mooi afgewerkt geheel. De omranding kan uitgevoerd worden in verschillende steensoorten en afwerkingen, afhankelijk van de stijl en wensen.
7. Dekplaat
De dekplaat is het bovenste deel van het grafmonument en sluit het graf af. Deze plaat ligt op de omranding en kan vaak worden voorzien van een uitsparing. Deze uitsparing kan dienen als plantvak, waarin bloemen of planten geplaatst kunnen worden, of als ruimte voor grind. Hiermee kan het grafmonument een extra persoonlijke invulling krijgen.
Door de verschillende onderdelen zorgvuldig te kiezen, kan een grafmonument worden samengesteld dat zowel een stijlvolle uitstraling heeft als voldoet aan de persoonlijke wensen van de nabestaanden.
Materialen en ontwerpen voor verschillende soorten grafmonumenten
Bij het kiezen van een grafmonument zijn er verschillende materialen mogelijk. De keuze hangt vaak af van wat iemand mooi vindt, persoonlijke voorkeur en waar het monument komt te staan. Enkele veelvoorkomende materialen zijn:
- Natuursteen (graniet en marmer): veelgebruikte materialen voor grafstenen en grafzerken vanwege hun duurzaamheid en klassieke uitstraling.
- Metaal (brons, RVS en cortenstaal): metaal kan worden gebruikt voor zowel gedenkstenen als gedenkmonumenten. Het geeft een moderne uitstraling en is bestand tegen diverse weersomstandigheden.
- Hout: hout wordt vaak gebruikt voor tijdelijke of natuurlijke grafmonumenten, zoals op natuurbegraafplaatsen.
- Glas: een modern materiaal dat soms wordt gekozen voor grafmonumenten vanwege zijn elegante uitstraling en de mogelijkheid tot unieke gravures.
De symboliek van verschillende monumenten
Bij het kiezen van een graf- of gedenkmonument wordt vaak nagedacht over de symboliek. Een grafsteen kan eenvoudig en bescheiden zijn, maar door een specifiek symbool toe te voegen, zoals een kruis of een hart, kan het een persoonlijke betekenis krijgen. Gedenkmonumenten en gedenkstenen kunnen vaak een diepere betekenis hebben door de vorm, materialen en zelfs de locatie waar ze geplaatst zijn.
De symboliek kan een manier zijn om de overledene te eren en tegelijkertijd troost te bieden aan de nabestaanden. Of het nu gaat om een eenvoudige grafsteen of een uitgebreid grafmonument, de symboliek helpt vaak om de herinnering levend te houden.
Een passend grafmonument kiezen
Bij het kiezen van een grafmonument zijn er veel factoren om te overwegen, zoals het type begraafplaats, persoonlijke voorkeuren en het budget. Sommige mensen geven de voorkeur aan een eenvoudige grafsteen, terwijl anderen kiezen voor een complex grafmonument dat het leven van de overledene weerspiegelt. Gedenkstenen of gedenktekens buiten de begraafplaats kunnen een mooie aanvulling zijn voor mensen die hun geliefde willen herdenken op een plek die belangrijk voor hen was.
Het is belangrijk om te onthouden dat elke keuze uniek is en aangepast kan worden aan de persoonlijke wensen van de familie en de overledene. Monumenten dienen niet alleen als een markering, maar ook als een blijvende herinnering aan een geleefd leven en de herinneringen die blijven.
Heb je na het lezen van dit artikel nog vragen, opmerkingen of mis je bepaalde informatie? We helpen je graag verder! Neem gerust contact met ons op via het contactformulier en we staan voor je klaar om je vragen te beantwoorden of je verder te ondersteunen.
